Blog

Autoriteit

Geschreven door Paul Verhaeghe
Uitgeverij: Bezige Bij

Met mijn ouder worden, zie ik steeds jongere types die het gezag van Nederland vertegenwoordigen. Ik betrap me dan soms op vooroordelen en heb moeite om ze te zien als gezagsdragers. Ze hebben wel autoriteit, want ze zitten bijvoorbeeld in het kabinet. Dat betekent dan dat aan hen autoriteit is verleend. Ze zijn benoemd door de Koning. En onze Koning vraagt in zijn troonrede God’s zegen voor de regering. Een stevige basis voor de verankering van autoriteit van ons Nederlandse bestuur. Paul Verhaeghe zegt : “de bron van autoriteit ligt buiten de persoon”. Hij pleit in zijn boek voor de herovering van de politiek door de burger.

Hij gaat diep in op het begrip autoriteit. Ik heb voor ons (leden van Ambtenaar 2.0 en mijzelf) dit boek vandaag gelezen. Want ik besef maar al te goed dat het broeit in bestuurlijk Nederland en dat zoiets in dit netwerk openlijk opgemerkt mag worden. Eén van de taken van ambtenaren is namelijk voor het kabinet bijhouden wat in onze samenleving gaande is. De roep om een andere democratie zwelt aan. Paul Verhaeghe levert met zijn boek een bijdrage aan de oplossing en schaart zich daarmee in één rij met onder meer de in dit netwerk welbekende David van Reijbroeck.

Sinds de meest recente algemene beschouwingen begrijp ik dat bij sommige politieke partijen die roep om een andere politiek geland is tot in het besef dat de politiek meer gericht moet zijn op het vinden van oplossingen.

De democratie is mij een groot goed. Als burger zou ik niet zo goed een ander en beter staatsbestel kunnen bedenken. Wat mij betreft moet de parlementaire representatieve democratie ook blijven. Maar, zo merkt Paul Verhaeghe op, waar een gebrek is aan autoriteit, ligt de omslag naar pure machtsuitoefening op de loer. Hij waarschuwt voor de inwisseling van autoriteit door macht met als gevolg een totalitaire staat. Hij waarschuwt ook voor een technocratie.

De schrijver is sociaal psycholoog. Hij werkt het begrip autoriteit uit en schetst onder meer ontwikkelingen in de loop van de geschiedenis rond dat fenomeen. Hij geeft op die ontwikkelingen commentaar vanuit zijn deskundigheid en schetst de huidige realiteit in onze samenleving. Op meerdere gebieden in de samenleving boet de betekenis van autoriteit in. Dat heeft onder meer tot gevolg terreur van kinderen in de opvoeding, een gebrek aan discipline bij kinderen, gezagsproblemen in het onderwijs, professoren die hun geluidsversterking harder moeten zetten omdat de studenten er doorheen praten, burgers die politici niet meer op hun woord geloven. Kortom, zo wordt besturen steeds lastiger.

Hij breekt met de “hoopvolle verwachting” (blz. 131) dat een toename van vrouwen op leidinggevende posities een garantie is voor een betere maatschappij. Hun persoonlijkheidskenmerken uiten zich eerder beïnvloed door patriarchale waarden dan dat die kenmerken de sámenleving positief beïnvloeden.

De auteur gaat vanuit het begrip autoriteit in op de opvoeding, op management en op bestuur. Ik vind dat hij in dit boek met zevenmijlslaarsen aan door de opvoeding dendert. Hij had in een eerder boek al aandacht besteed aan identiteit, maar het proces van identificatie miste ik in zijn behandeling van dit begrip. Kinderen hebben tot een bepaalde leeftijd een belangrijke ander nodig als identificatiefiguur. Wanneer hij dan spreekt over “opvoeding door de groep” miste ik die nuancering. Pubers beginnen hun identificatie te zoeken buiten het gezin of buiten de groep van hun opvoeders. Op dat moment gaat mijns inziens zijn redenering wel weer op.

Voor Ambtenaar 2.0 is zijn oplossingsrichting interessant. Paul Verhaeghe pleit voor de horizontaal georganiseerde autoriteit. Hij stelt dat een groep zeer goed in staat is om steeds weer opnieuw kennis te verwerven en keuzes te maken in het belang van de gemeenschap. Horizontale autoriteit moet dan weer wel aan drie voorwaarden voldoen. (bladzijde 113)

Conclusie
Dit boek is zeer de moeite waard voor iedereen die zijn/haar hoofd breekt over de democratie van de toekomst. Steeds zal het gaan om de vraag hoe burgers in staat te stellen een bijdrage van formaat te leveren aan het op democratische wijze nemen van beslissingen. Hij noemt in dat licht James Fishkin en diens introductie van deliberatieve raadplegingen. Ik zet in dat licht vraagtekens bij geheime stemmingen. (bladzijde 214) Dat zou een vreemde figuur zijn in het licht van onze democratie. Democratisch meebeslissen betekent wat mij betreft ook verantwoording moeten afleggen en aangesproken kunnen worden. Wel vind ik het aspect van informeren en vragen stellen een groot goed. Meningen kunnen altijd veranderen door de informatie die mensen verzamelen. In onze democratie mogen we ons dat grondig bewust zijn.

“Autoriteit” van Paul Verhaeghe is in mijn beleving waard om te lezen. In een dag had ik met dit begrip een wereld van verschil voor ogen. Want ik zou het erg vinden wanneer onze democratie zou veranderen in een totalitaire staat, in een dictatuur. Ik ben en blijf een voorstander van het benutten van de intelligentie van onze volksvertegenwoordigers. Dat is wat mij betreft een andere vertoning dan die van de meest recente Algemene Beschouwingen. Daarmee kalft de autoriteit van onze Tweede Kamer alleen maar af.

Hoewel ik mij zeker voel over mijn schrijfvaardigheden, ben ik supertrots op de erkenning die ik op dit artikel kreeg van de schrijver van dit boek: Paul Verhaeghe